UB40
I’m not believing all I see, fabrications on TV, distort the news, feed us your views….”I’m not fooled so easily van UB40 klinkt uit de speakers. Het lied gaat over het niet vertrouwen van allerlei zaken die je via de televisie voorgeschoteld krijgt. Ik was 14 jaar oud toen ik dit lied voor het eerst hoorde. In die tijd was ik zeer geboeid door alles wat UB40 schreef en bezong over bepaalde onderwerpen. Popidolen hebben vaak een grote impact op hun fans en de joebies hadden dat in die tijd op mij. Hun boodschap luidde meer dan eens:“Neem niet alles voor gesneden koek aan zonder jezelf enkele kritische vragen te stellen. Wat voor soort kritische vragen dat dan moesten zijn wist ik niet. De kern pikte ik echter wel op namelijk dat wat je op televisie te zien krijgt niet per definitie de volledige waarheid is.
Later tijdens mijn opleiding werd dit fenomeen geduid met verschillende benamingen zoals voor-gemedieerde betekenissen en percepties van de werkelijkheid. De beïnvloeding van mensen door media gebeurt overal en op veel verschillende manieren. Zodra er weer een nieuwe mediavorm omarmd wordt vindt ook via dit medium wederom manipulatie plaats. Een reclameboodschap is er immers voor bedoeld om een doelgroep te interesseren voor een product of dienst. Logisch want zonder het gebruik van deze framing technieken zouden de reclamedoelstellingen een stuk minder vaak gehaald worden. En dus laat je zien wat je wilt laten zien.
Amusement
Dit geldt ook voor andere media toepassingen. Alles wat je ziet is wat de zender je wil laten zien. Zoals zovelen heb ook ik een aantal televisieprogramma’s bijgewoond. Vooraf kregen we van de floormanagers uitgebreide instructies over de do’s en dont’s tijdens de uitzending: Niet in de camera kijken, meng je niet in met de gesprekken aan de tafel(Barend en van Dorp), niet teveel bewegen, niet onderling praten, geen gekke bekken trekken en mijn persoonlijke favoriet, op instructie applaudisseren. Vroeger dacht ik altijd dat applaudisseren spontaan gedaan werd. Weer een illusie armer. Je leert al snel dat je hier te maken hebt met een vrijwillige bijdrage aan een TV productie. Alles is gearrangeerd. Niet de mensen voor de camera maar de mensen achter de schermen orchestreren alles wat jij als thuispubliek ziet.
So far so good. Het doel van deze selectieve weergave betreft in dit voorbeeld het brengen van amusement. Het publiek in de studio is medeverantwoordelijk gemaakt om dat doel te verwezenlijken. Het wordt echter interessant wanneer andere motieven dan amusement om de hoek komen kijken.
Opinie
Denk bijvoorbeeld eens aan het vormgeven aan een publieke opinie of zelfs een politieke voorkeur. Zo kletst de Minister President wekelijks over alles wat hem bezighoudt in een televisieprogramma. De onderwerpen zijn van tevoren zorgvuldig geselecteerd en vooraf besproken. Verrassingen zijn er niet op een enkele ongelukkige formulering na en zelfs hiervan kan je je afvragen in hoeverre dat daadwerkelijk onbedoeld (=herkenbaar=identificeren met) is. Zou het niet interessanter zijn om live een programma te maken waarin iedereen die maar wil voor de microfoon plaats mag nemen en een vraag mag stellen aan de Minister President? Veel interessanter maar ook onhaalbaar denk ik. Er zijn veel voors en tegens te bedenken om zoiets te willen. Aan de ene kant willen we geen censuur en aan de andere kant moeten we niet alles willen weten. Maar waar ligt die grens? En wie bepaalt uiteindelijk waar deze ligt?
Voorgekauwde paradigma’s
Op dit moment zien we op radio en televisie veel omroepen met ieder een eigen merk en kleur. Wat de gemiddelde kijker niet altijd weet is dat het aantal mediabedrijven dat hier achter schuil gaat een stuk kleiner is. Veel omroepen behoren toe aan een groot mediaconcern. Deze grote mediaconcerns (TMG, SBS, RTL) krijgen een steeds breder platform om hun voorgekauwde paradigma’s de wereld in te slingeren. Nu is dit gegeven op zich niet nieuw maar zijn we er ons nog wel bewust van? Vroeger had je omroepen die toehoorden aan een bepaalde zuil. Geen haar op het hoofd van een kale katholiek die eraan dacht om een ander net te zoeken dan de KRO. Maar het was wel duidelijk. Je kijkt naar een katholieke zender met dito invalshoeken. Nu is het lang niet zo duidelijk waar je naar kijkt, welk mediaconcern erachter zit en op welke wijze ze je willen beïnvloeden met de frames die je voorgeschoteld krijgt. Alhoewel mediaconsumptie niet de enige bron van betekenisgeving aan de wereld is, draagt het er wel stevig aan bij. Hoe iedereen de verhalen interpreteert verschilt uiteraard maar je kan niet ontkennen dat bepaalde sociologische curves (zoals o.a. een politiek landschap) toch wel erg nauw samenhangen met de wijze waarop met het media-instrument wordt omgegaan. Maar welke actoren master zijn en welke slave…. wie het weet mag het zeggen!